Ontstaan Wilhelminavereniging
In de krant van 6 januari 1898 is de kroning van koningin Wilhelmina aangekondigd. Belangstellenden werden uitgenodigd dit op dinsdag 11 januari te komen vieren in hotel Essenberg.
“VIERING VAN HET KRONINGSFEEST in de gemeente Epe. De ondergetekende, burgemeester van Epe, noodigt bij dezen belangstellenden in de viering in deze gemeente van het feest der Kroning Harer Majesteit onzer geëerbiedigde Koningin Wilhelmina der Nederlanden uit, om met hem bijeen te komen tot samenstelling van dorpsfeestcommissies en wel; de ingezetenen van Epe op Dinsdag 11 Januari, des avonds te acht uren in het hotel Essenberg aldaar; SWEERTS DE LANDAS – Epe, 6 januari 1898.”
In de krant van 10 september 1898 werd aangekondigd dat er een vereniging was opgericht om de verjaardag van onze koningin te vieren. Deze viering ging bestaan uit schoolfeesten, volksspelen en andere feestelijkheden. De naam van deze vereniging: de Wilhelminavereniging.
“Heden is alhier een vereeniging opgericht onder den naam van “De Wilhelminavereniging” welke zich ten doel stelt den verjaardag van onze Vorstin in ’t vervolg feestelijk te herdenken, om daardoor hoog te houden de liefde van ’t Nederlandsche volk voor Oranje en een aangenamen geest onder de ingezetenen aan te kweeken. Als bestuur treedt op de commissie welke zich belastte met de regeling der feestelijkheden op 31 Aug. alhier. De feestelijkheden zullen bestaan in schoolfeesten, volksspelen, avondvermakelijkheden als anderzins.”
Inmiddels wordt al meer dan 120 jaar gezorgd voor feestelijkheden rond de verjaardag van onze koning of koningin. Of het nou Koninginnedag of Koningsdag heet: het maakt Epe niet uit wiens verjaardag we vieren. Onze Wilhelminavereniging organiseert al ruim 120 jaar met veel plezier de festiviteiten in het dorp. De schoolfeesten zijn inmiddels vervangen door kinderspelen in de tent. Het concert in de kerk trekt altijd veel mensen en ook het vogelschieten is traditie geworden. In 2016 is hier een darttoernooi bijgekomen en zijn we begonnen met een tentfeest tijdens Koningsnacht.
Koningsdag in Epe
Epe viert het vorstelijke feest ieder jaar volop mee – behalve tijdens de oorlog. En of het nou Koninginnedag of Koningsdag heet: het maakt Epe niet uit wiens verjaardag we vieren. Onze Wilhelminavereniging organiseert al ruim 120 jaar met veel plezier de festiviteiten in het dorp. De vereniging werd opgericht in 1898, het jaar dat Wilhelmina koningin werd. In 2023 bestaat onze vereniging dus al 125 jaar.
Hoe ging het vroeger bij de Wilhelminavereniging?
In het archief van de Wilhelminavereniging vinden we de notulen van de bestuursvergaderingen sinds 1946. Er werd destijds vergaderd op verschillende locaties, bijvoorbeeld in Herberghe ’t Waeghuis in Epe – u weet wel, dat bouwvallige gebouw dat aan de rondweg. Ook in het Hof van Gelre (nu betere bekend als de Stip), het Wapen van Epe, de Posthoorn, Kromdijk en Stern kwam de vereniging bij elkaar. Zo werd bijna de hele Eper horeca vereerd met bijeenkomsten van bestuur en leden van de Wilhelminavereniging. Dat zouden we toch weer moeten invoeren.
De notulen
Er werd in die tijd wel anders vergaderd dan tegenwoordig. Het is werkelijk indrukwekkend om te lezen dat bij de bestuursvergaderingen en de jaarvergaderingen bijna het hele verenigingsleven uit Epe vertegenwoordigd was. Op de presentielijst staan onder andere de accordeonvereniging, diverse buurtverenigingen, de evangelische zangvereniging, toneelvereniging ‘de Heikneuters’, de jonge meisjesvereniging ‘Bidt en Werkt’, de winkeliersvereniging en ga zo maar door. Ze speelden allemaal een rol bij de viering van Koninginnedag en waren dus betrokken bij de ontwikkeling van de plannen. Wat een saamhorigheid in die naoorlogse periode. Burgemeester Diepenhorst was toen voorzitter en uit de notulen blijkt ook dat hij zeer ingenomen was met de grote opkomst.
Over de notulen gesproken: ook die werden destijds wel iets anders bijgehouden dan we dat nu gewend zijn. Er is een keurig handgeschreven schrift, waarin het verloop van de vergadering is opgeschreven. Die handgeschreven notulen zijn er tot en met 1964. Daarna werd overgeschakeld op de typemachine. Na afloop van de vergadering konden zulke handgeschreven notulen natuurlijk niet op de mail gezet worden, zoals we nu doen. Daarom las de secretaris destijds bij elke nieuwe vergadering de notulen voor van de vorige vergadering. Pas dan konden ze worden aangenomen. De naoorlogse periode was trouwens nog niet zo gemakkelijk, zo blijkt uit de verslagen. Aan heel veel dingen was chronisch gebrek. Het idee om in november 1946 etalageverlichting bij de winkeliers aan te zetten lijkt moeilijk haalbaar. Er was zelfs een verlichtingsverbod, want de stroomvoorziening was nog niet zo goed op gang gekomen. Er moest bij de toenmalige P.G.E.M (ja, wie kent ze nog?) dispensatie worden gevraagd om enkele uurtjes etalageverlichting aan te mogen houden.
Welke festiviteiten waren er toen?
Een dag of twee voordat de echte Koninginnedag-feestelijkheden losgingen, begon de Wilhelminavereniging met een officiële receptie, af te nemen door het bestuur. Daarna werd eerst de straatversiering bij verlichting gekeurd. Ook werden er herdenkingsdiensten gehouden in de kerken in Epe. De viering van Koninginnedag zelf (die toen zelfs twee dagen duurde) begon met klokgelui, vlagvertoon en de uitreiking van een proclamatie door de burgemeester aan herauten te paard. Die herauten maakten deze proclamaties vervolgens mondeling bekend aan de burgerij. De klokken waren dan even stil, maar na de afkondigingen werd er weer vrolijk doorgeluid. De burgemeester hield een toespraak op het marktplein en de schoolkinderen maakten zich gereed voor de kinderzang, waarna het Wilhelmus wordt gespeeld door – wie anders dan – onze eigen Koninklijke Harmonie. Vervolgens werd de tocht naar het feestterrein ingezet (op de Platvoet, wie kent die nog?). Daar waren allerlei activiteiten voor jong en oud. Van ringsteken te paard en wielerwedstrijden in de middag, tot een openluchttoneel in de avond.
De volgende dag waren er concerten door de Harmonie en de zangverenigingen, een allegorische optocht, vogel schieten, touw-trekkampioenschappen en tot slot natuurlijk vuurwerk. Een vuurwerk kostte destijds al 400 gulden en werd gesponsord. Wat een feestelijkheden! Hierna zie je enkele teruggevonden publicaties van de programma’s uit 1954 zoals ze in de lokale krant werden opgenomen.
Er werden dus in die tijd zelfs officiële ‘street races’ met auto’s, bromfietsen en motoren gehouden! Het rondje ging over de Parkweg, Dwarsweg en Sint Anthonieweg. Langs het parcours stonden een hoop toeschouwers. Hoe het met de veiligheid was gesteld weet ik niet, maar ik lees nergens over ongelukken. Dat soort activiteiten zou nu absoluut onmogelijk zijn. Ik kan ook nergens achterhalen (want het wordt niet genoemd) of er vergunningen voor de activiteiten moesten worden aangevraagd.
Deze feesten waren echt volksvermaak, waar de hele Eper bevolking op uitliep.